Textgain, een spin-off van de Universiteit Antwerpen gespecialiseerd in taaltechnologie, schreef een AI-computerprogramma om de gezondheidstoestand van de Vlaming te doorgronden. Het programma kan uitspraken herkennen die verwijzen naar fysieke en mentale klachten en neerslachtige gevoelens (bijv. ik heb hoofdpijn, ik ben uitgeput, ik voel me eenzaam, opgejaagd, waardeloos, ik heb zwarte gedachten, …). Daarmee konden in de periode van januari 2019 tot mei 2020 zo’n 20 000 twitterberichten verwerkt worden.

Uit deze analyse blijkt dat we ons het meest opgetogen lijken te voelen tijdens de zomermaanden en het minst in november en januari. Maar de tendens geldt niet voor de maanden maart en april van dit jaar. Tijdens deze maanden zouden we normaal gezien bijna even opgetogen aan het twitteren zijn als in de zomermaanden, maar momenteel lijken we ons eerder te voelen zoals in november of januari. Dit jaar in maart zien we een piek van verwijzingen naar fysieke klachten, bijna driemaal zoveel als in eender welke andere maand. In april van dit jaar zien we ook een piek in de verwijzing naar mentale klachten. 

Opmerkelijk is dat verwijzingen naar eenzaamheid niet enkel gaan over de auteurs zelf. De Vlaming vertoont in het algemeen grote empathie met en bezorgdheid over zijn eenzame medemens, de vermoeide risicowerkers, en onze geïsoleerde ouderen. Men stelt zich meer existentiële vragen, zoals over alleen moeten sterven.

Jongeren ervaren stress, maar zien ook de positieve kanten van de situatie

Textgain voerde dezelfde analyse uit op een 240-tal online verhalen van jongeren en jongvolwassenen (14-25 jaar) over hun ervaringen tijdens de lockdown. Deze online verhalen werden verzameld in het kader van een studie uitgevoerd door Sofie Mariën van het Departement Communicatiewetenschappen van de Universiteit Antwerpen, in samenwerking met professoren Heidi Vandebosch en Karolien Poels. De vragenlijst werd verspreid met de hulp van de jongerenwebsites awel.be, watwat.be, overkop.be en tagmag.be. Deze analyse leverde zeer gelijkaardige resultaten op. Bovendien biedt deze studie ook inzicht in de redenen waarom jongeren en jongvolwassenen zich niet goed voelen in deze periode.

“Respectievelijk stress, angst, frustratie en eenzaamheid zijn de meest genoemde negatieve emoties door jongeren zijn”, legt Mariën uit. “Belangrijke oorzaken zijn het gebrek aan sociaal contact, een gespannen sfeer tussen gezinsleden en gemiste ervaringen. Velen maken zich zorgen over hun eigen gezondheid en die van hun familieleden en ze piekeren veel over het succesvol afronden van hun studies.”

(Meisje, 18 jaar) Mijn laatste jaar had ik helemaal anders voorgesteld. Normaal had ik nog een toneel gehad, een eindreis en los daarvan de laatste maanden met mijn klasgenoten doorgebracht wat me wel wat triest maakt. Dit zijn de enige maanden die ik écht naar school had gewild. Want deze tijd kan ik niet meer inhalen.

(Meisje, 17 jaar) De band met mijn ouders is sowieso al niet goed en nu is dat dus nog moeilijker. Normaal ben ik niet vaak thuis en kan ik alles wel wat vermijden, maar nu is dat niet meer mogelijk. Ook mijn ouders en broers hebben nu een pak frustraties en dat maakt onze thuissituatie nog moeilijker. 

Vooral thuisscholing lijkt een belangrijke bron van stress. Jongeren staan onder druk omwille van de vele opdrachten die ze krijgen. Ze kunnen zich moeilijk concentreren en zijn minder gemotiveerd waardoor ze uitstelgedrag vertonen. Dat zorgt op zijn beurt voor schuldgevoelens en zorgen over hun slaagkansen.

(Jongen, 19 jaar) Ik voel mij overladen met mijn schoolwerk. Ze verwachten heel veel van ons en het voelt aan als een constante strijd tegen tijdsverlies. Het gevoel van onder constante druk te staan heeft toch wel al een effect gehad op mijn mentale gezondheid en de eenzaamheid die ik ervaar maakt het er niet veel beter op.

Deze periode lijkt bijzonder moeilijk voor jongeren die eerder al emotionele problemen ervaarden. Hun emotionele klachten verergeren of steken opnieuw de kop op, omdat ze minder afleiding hebben en niet kunnen genieten van de sociale steun van vrienden en familie. Daarnaast kunnen ze niet altijd gebruikmaken van de juiste professionele ondersteuning.

(Meisje, 17 jaar) Ik ben al een redelijk lange tijd aan het sukkelen met mijn mentale gezondheid. Normaal heb ik nog mijn vrienden, school, mijn hobby’s enz. om mij aan vast te houden. Maar dat valt nu allemaal weg. Het is soms moeilijk om de dag door te komen. 

Ondanks de vele nadelen, noemen jongeren ook voordelen aan deze periode. Jongeren geven opvallend vaak aan dat ze genieten van de tijd die ze nu hebben voor ontspanning en zelfreflectie en -ontwikkeling. Anderen geven aan dat de relaties met hun gezinsleden verbeterd zijn of drukken een gevoel van solidariteit uit met hun medemensen. Ook thuisscholing heeft volgens sommigen voordelen. Daarnaast geven ze aan iets te leren uit deze situatie: we leven te gehaast en geven te weinig om de mensen om ons heen. Daarom spreken ze hun dankbaarheid uit over personen en zaken die ze voorheen als vanzelfsprekend beschouwden.

(Jongen, 21 jaar) Het positieve aan deze lockdown is voor mij de gedwongen vertraging en de tijd die ik nu krijg voor rust en zelfreflectie. Ik kreeg de mentale kracht om oplossingen te bedenken voor de negatieve emotionele spiraal waarin ik zat. 

(Meisje, 20 jaar) De stress en druk om te presteren werden me te veel. Ik voelde me verschrikkelijk, alsof er iets stuk was gegaan in mijn hoofd. Toen we plots thuis moesten blijven en de lessen op ons eigen tempo konden volgen, had ik eindelijk de tijd om rust te nemen. Dat heeft me veel deugd gedaan.

(Jongen, 22 jaar) Deze periode mag ons wel eens duidelijk maken dat we hier in het Westen stevig verwend zijn geweest. Alles ging naar onze zin, we waanden ons onoverwinnelijk, luxe werd voor ons een basisnood, we vergaten wel eens te denken aan de anderen. Alles wat we wilden kregen we onmiddellijk, de mensen om ons heen werden minder belangrijk. Hoe we met het milieu omgaan is ook verre van optimaal. Voor mij is deze periode een moment van stilstaan. De haast van het leven MOET nu eens stoppen, tegen ieders wil in. Eindelijk voelen we eens terug hoe het is om mens te zijn. 

(Meisje, 24 jaar) Ik merk wel dat ik, door deze crisis, meer dankbaar ben geworden om bepaalde, simpele dingen. Ik vind dat iedereen rond zich heen moet kijken en moet zien wat voor goeds er in de wereld en in je leven is. De keuze is uiteindelijk aan jezelf. Ofwel laat je je naar beneden halen door dit virus, ofwel leer je je leven en je omgeving meer naar waarde schatten. En dat is volgens mij iets heel moois dat uit deze barre situatie kan voortgroeien.

Omdat het in deze socialemediaberichten en persoonlijke verhalen over selectieve zelfrapportage gaat, levert het AI-programma geen sluitend bewijs, maar het ondersteunt wel waarvoor gezondheidsexperten al een tijdje waarschuwen: de mogelijke negatieve gevolgen van de lockdown op onze mentale gezondheid. In het bijzonder die van onze jongere generatie. De resultaten van de studie van de Universiteit Antwerpen bij jongeren wijzen uit dat de deelnemers een positievere stemming vertoonden na het schrijven over de positieve aspecten en voordelen van de situatie. Positiviteit en dankbaarheid lijken voor jongeren dus manieren om op een constructieve manier met deze crisissituatie om te gaan.